Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców

44 polskie miasta we współpracy z Ministerstwem Środowiska biorą udział w projekcie, którego celem jest przystosowanie miast do obserwowanych i prognozowanych zmian klimatu.

Dowiedz się więcej o projekcie

FAQ

Poniżej znajdą Państwo najczęściej zadawane pytania wraz z wyjaśnieniami !

1

Czym jest adaptacja?

Adaptacja to proces dostosowania się do obecnych lub oczekiwanych, przyszłych warunków klimatycznych i ich skutków, którego celem jest ograniczenie ryzyka negatywnych konsekwencji zmian klimatu lub zwiększenia czerpanych z nich korzyści.

2

Dlaczego projekt dotyczy miast?

Zagadnienia wrażliwości obszarów miejskich na zmiany klimatu znajdują się w licznych dokumentach strategicznych Unii Europejskiej, zostały zapisane również w przygotowanym przez Ministerstwo Środowiska w 2013 r. Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020). Dokument ten wskazuje cele i kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć w najbardziej wrażliwych sektorach i obszarach do roku 2020. Miasta i obszary zurbanizowane wskazano jako obszary wrażliwe. Co więcej same miasta w swojej strukturze przestrzenno-funkcjonalnej zawierają również inne sektory i obszary wrażliwe (np. zagospodarowanie przestrzenne, budownictwo, transport, energetyka, produkcja i usługi). Proaktywna postawa samorządów, wyrażana przez udział miast w projekcie, daje szansę na ograniczenie negatywnych skutków jakie zmiany klimatu wywierają na funkcjonowanie miasta.

3

Jakie zagrożenia związane ze zmianami klimatu mogą dotknąć przestrzeń miejską?

Dla miast zagrożenie stanowią zjawiska i procesy wynikające ze zmian warunków termicznych na obszarach zurbanizowanych, występowania zjawisk ekstremalnych, w szczególności opadów (deszczy nawalnych) powodujących lokalne podtopienia i zaburzenia funkcjonowania infrastruktury oraz z występowania suszy i wynikających z niej deficytów wody. Zjawiska te mogą występować w miastach samodzielnie, lecz często obserwuje się ich silne powiązania, czego konsekwencją jest wzmacnianie zagrożeń i wynikających z nich negatywnych skutków. Do specyficznych zagrożeń miejskich należą również zaburzenia cyrkulacji powietrza wynikające ze struktury zabudowy miasta, a także z kumulacji zanieczyszczeń powietrza charakterystycznych dla takich dziedzin działalności człowieka jak transport, mieszkalnictwo, usługi czy infrastruktura komunalna.

4

Co mogą zrobić miasta, żeby ograniczyć skutki negatywnych skutków zmian klimatu?

Poszczególne miasta podejmują działania w zakresie bezpiecznego zagospodarowania wód opadowych, zwiększania retencji wodnej, budowy systemów informowania i wczesnego ostrzegania, modernizacji zabezpieczeń przeciwpowodziowych itp. Co raz częściej w planach zagospodarowania miasta uwzględniane są elementy błękitno-zielonej infrastruktury.

5

Co zyskają mieszkańcy dzięki opracowaniu MPA do skutków zmian klimatu?

Skuteczna adaptacja do zmian klimatu to przede wszystkim wzrost bezpieczeństwa mieszkańców, ochrona ich zdrowia i poprawa jakości życia w mieście. Dzięki wdrożeniu MPA w miastach pojawią się zielone tereny rekreacyjne, wzrośnie poziom retencji wody, poprawią się także warunki mieszkaniowe. To wszystko wpłynie na wyższy poziom i komfort życia w miastach.

6

Czym jest Zespół Miejski?

Inicjatorem procesu przygotowania miejskiego planu adaptacji jest prezydent lub burmistrz, który powołuje członków Zespołu Miejskiego. W skład Zespołu wchodzą pracownicy wydziałów/referatów urzędu miasta, których działania obejmują problematykę związaną z komponentami struktury miasta wrażliwymi/podatnymi na zmiany klimatu. Dodatkowo do współpracy mogą (powinni) być zaproszeni przedstawiciele służb i instytucji odpowiedzialnych m.in. za gospodarkę wodną, bezpieczeństwo, zdrowie i komunikację. Zadaniem Zespołu Miejskiego jest współpraca z ekspertami oraz wielokrotne konsultowanie zapisów MPA z gronem interesariuszy. Rolą Zespołu Miejskiego jest także informowanie społeczeństwa o postępach i ustaleniach powstałych w trakcie projektu.

7

Skąd jest finansowany projekt MPA?

Projekt Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców finansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz budżetu państwa.

8

Czy zmiany klimatu wpływają na finansową kondycję miast?

Tak, konsekwencje zmian klimatu wiążą się z dodatkowymi kosztami dla budżetu miast. Powodzie, susze oraz wysokie temperatury zagrażają ludności miejskiej i infrastrukturze tych obszarów, generując przy tym duże straty. W latach 2001-2011 w wyniku ekstremalnych zjawisk pogodowych zanotowano straty w wysokości ponad 56 mld zł. Bez wprowadzenia odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych w dekadzie 2021-2030 wartość ta może dojść nawet do 120 mld zł.

9

Jakie miasta biorą udział w projekcie?

W projekcie MPA biorą udział 44 polskie miasta z różnych regionów, w tym m.in. z pomorza, aglomeracji śląskiej czy województwa wielkopolskiego. Większość partnerów to miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, np. Łódź, Bytom, Białystok, Elbląg, Toruń, Kalisz, Radom, Legnica, Tychy czy Rzeszów. Z kompletną listą miast uczestniczących w projekcie można zapoznać się na www.44mpa.pl

10

Czy mitygacja to to samo co adaptacja?

Nie, to dwa komplementarne procesy. Adaptacja to zapobieganie i ograniczanie szkodliwego wpływu zmian klimatu, z kolei mitygacja to ograniczanie wpływu człowieka na powstawanie tzw. Antropogenicznego efektu cieplarnianego Ziemi, głównie poprzez zmniejszanie emisji do atmosfery gazów cieplarnianych i ograniczanie zużycia zasobów wodnych czy spalania paliw kopalnych. Równoległe prowadzenie obu grup działań to najlepszy sposób na radzenie sobie z trudnościami klimatycznymi.

11

Czy są jakieś pozytywne skutki zmian klimatu?

Przy odpowiedniej polityce adaptacyjnej miast – czyli m.in. zidentyfikowaniu zagrożeń i stworzeniu planu działania – zdecydowanie można mówić o pozytywnych aspektach zmian klimatu, np. wydłużeniu okresu wegetacyjnego, zwiększeniu zasobów wodnych miast czy zwiększeniu energii czerpanej z alternatywnych źródeł. To wszystko przekłada się na wyższy komfort życia mieszkańców miast i sprawniejsze funkcjonowanie miasta m.in. na płaszczyźnie gospodarczej. Zmniejszenie zużycia energii na ogrzewanie budynków w zimie

12

Czy zmiany klimatu mogą zagrażać zdrowiu mieszkańców miast?

Oczywiście, zmiany klimatu niosą za sobą np. problem deficytu wody czy rozwój gatunków inwazyjnych, np. gatunku komarów przenoszącego malarię, które bezpośrednio wpływają na zdrowie mieszkańców.  Wyniki badań prowadzonych w Czechach dowodzą wzrost śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego spowodowany falami upałów na poziomie ok. 13%. Częstsze niż dotychczas występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych wpływa też na rozwój zaburzeń psychicznych, np. depresji, załamań nerwowych czy PTSD.

13

Czy projekt ma wsparcie ekspertów z obszaru ochrony środowiska?

Projekt został objęty merytorycznym wsparciem wiodących podmiotów działających w sektorze ochrony środowiska: Instytutu Ochrony Środowiska, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach oraz firmy konsultingowo-inżynierskiej Arcadis.

14

Czym skutkują ekstremalne zjawiska pogodowe?

Ekstremalne zjawiska pogodowe wiążą się ze szczególnie niebezpiecznymi dla miast konsekwencjami. Deszcze nawalne skutkują powodziami, wyższa temperatura prowadzi do susz, a dłuższe mogą prowadzić do fatalnych skutków zdrowotnych. Niebezpieczne są również porywiste wiatry i huragany, które mogą paraliżować transport miejski czy nawet niszczyć budynki i mienie mieszkańców.

15

Czym są działania adaptacyjne?

Działania adaptacyjne to czynności służące przystosowaniu miasta do zmian klimatu, zarówno w kontekście ochrony przed negatywnymi skutkami zmian klimatu oraz tworzenia lub podnoszenia jego odporności do obecnej i przyszłej zmienności klimatu, jak i wykorzystania szans związanych ze zmianami klimatu. Mogą to być np. zmiany planów zagospodarowania przestrzeni miejskiej wykorzystujące innowacyjne rozwiązania jak np. place i ogrody deszczowe.