Czwarta konferencja w ramach cyklu „Klimatyczne Forum Metropolitalne” w Katowicach została zdominowana tematyką COP24 oraz problematyką błękitno-zielonej infrastruktury, a szczególnie możliwością wykorzystania zbiorników wodnych Górnośląskiego Pojezierza Antropogenicznego i doświadczeń śląskich leśników do lepszego przystosowania miasta do zmian klimatu.

Na początku oczywiście była mowa o tym, co przyciągnęło Szczyt Klimatyczny do Katowic. Obrady Forum prowadzone były w Międzynarodowym Centrum Konferencyjnym, w które również będzie miejscem przyszłorocznego COP24. Ten obiekt to wizytówka Katowic najlepiej promująca odnowę terenów poprzemysłowych, a także działania związane z adaptacją do zmian klimatu.

Przedstawiciele Urzędu Miasta zaprezentowali dotychczasowe działania inwestycyjne miasta związane z adaptacją do zmian klimatu, koncentrujące się na poprawie zagospodarowania wód opadowych, łagodzeniu skutków upałów w centrum miasta oraz realizacji przedsięwzięć związanych ze zrównoważoną i niskoemisyjną gospodarką energetyczną w mieście. Wspólnie z przedstawicielami Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych przedstawiono stan prac nad Miejskim Planem Adaptacji do zmian klimatu dla Katowic.

W dyskusji nad przygotowywaniem działań w ramach miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA) niewątpliwe zainteresowanie uczestników wzbudziła możliwość wykorzystania ponad 4000 zbiorników wodnych powstałych w miejscach osiadania gruntu w skutek wydobycia węgla. Jak podkreśla dr Andrzej Woźnica z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego – Zbiorniki te są elementem systemu małej retencji i miejscem rekreacji, a także spełniają ważne funkcje środowiskowe. W wielu przypadkach są również obiektami dziedzictwa przemysłowego. W kwestii adaptacji do zmian klimatu należy je wykorzystać do retencjonowania wód opadowych. Przy jednoczesnym i świadomym zagospodarowaniu ich otoczenia, które jest również miejscem zwiększającym lokalną bioróżnorodność ekosystemu oraz posiada walory rekreacyjne.

Katowice, zbiornik Barbara – zalewanie lasu (Fot. E. Sierka)

Tychy, niecka osiedania na terenach objętych eksploatacja węgla kamiennego (Fot. E. Sierka)

Sosnowiec, Balaton – zbiornik po eksploatacji złoża gliny (Fot. E Sierka)

Dabrowa Górnicza, Pogoria II – zbiornik po eksploatacji piasku (Fot. E. Sierka)

Badania Głównego Instytutu Górnictwa wykazały, że na terenie Katowic znajdują się 74 zbiorniki wodne o powierzchni powyżej 0,2 ha, które w zdecydowanej większości powstały na skutek działalności przemysłowej. Naukowcy podkreślają ich znaczenie dla zwiększenia potencjału retencyjnego i ograniczenia 

ryzyka występowania powodzi miejskich, procesu oczyszczania wód powierzchniowych oraz samooczyszczania się powietrza z pyłów i gazów, czyli poprawy mikroklimatu miasta.

Z kolei Bolesław Bobrzyk, z Nadleśnictwa Katowice przedstawił wpływ zanieczyszczenia powietrza oraz zmian klimatu na lasy oraz ich korzystną rolę w podnoszeniu odporności miasta na ich skutki. Lasy w Katowicach zajmują 42% powierzchni miasta i ich stan zdrowotny, po okresie największego zanieczyszczenia latach 70. i 80. XX wieku, wyraźnie się poprawia. Śląscy leśnicy doceniają również rolę zbiorników wodnych powstałych w wyniku szkód górniczych w zwiększaniu bioróżnorodności lasów, choć uszczuplają one faktyczne zasoby drewna. Jednak prawo wymusza na przedsiębiorstwach likwidację szkód górniczych (przywrócenie stanu sprzed eksploatacji). Prelegenci konferencyjni, byli dość zgodni co do tego, że warto większość tych jezior zachować.

Wykorzystanie potencjału zbiorników wodnych do adaptacji do zmian klimatu powinno stanowić jeden z priorytetów dla śląsko-zagłębiowskiego obszaru metropolitalnego. O możliwościach podniesienia adaptacyjności do zmian klimatu obszaru metropolitalnego m.in. przez planowanie przestrzenne w skali metropolitalnej, systemowe zabezpieczenie gruntów miejskich przed dalszym uszczelnianiem i monitorowanie niekontrolowanej sub-urbanizacji czy koordynowanie kształtowania błękitno- zielonej infrastruktury mówiła dr arch. Justyna Gorgoń z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach. – Projekt Ministerstwa Środowiska realizowany w partnerstwie z 44 polskimi miastami obejmuje 12 miast śląsko-zagłębiowskiego obszaru metropolitalnego. Po jego zakończeniu każde z tych miast będzie dysponowało własnym dokumentem MPA (Miejskim Planem Adaptacji do zmian klimatu), który będzie zawierał analizę wrażliwości miasta na zmiany klimatu, ocenę potencjału adaptacyjnego oraz będzie określał podatność miasta na te zmiany. W dokumencie tym znajdzie się również ocena poziomu ryzyka wobec najistotniejszych zagrożeń klimatycznych oraz propozycja opcji adaptacyjnych ukierunkowanych na podniesienie adaptacyjności miasta do zmian klimatu. Specyfika struktury przestrzennej miast centralnej części naszego regionu stanowi podstawę do analizowania niektórych zjawisk w szerszym kontekście przestrzennym i powinna stanowić punkt wyjścia do analiz ukierunkowanych na cały obszar metropolii.

Prezentacje konferencyjne są dostępne tutaj 

Klimatyczne Forum Metropolitalne w Katowicach 9-10.10.2017 (Fot: Adaptacity)

Klimatyczne Forum Metropolitalne w Katowicach 9-10.10.2017 – dr Janina Fudała, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (Fot. IETU)

Klimatyczne Forum Metropolitalne w Katowicach 9-10.10.2017 – dr arch. Justyna Gorgoń, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (Fot. IETU)

Relacja z KFM w Katowicach:

część I

część II

część III