Debata Ekspercka pod hasłem „Wczujmy się w klimat – adaptacja w mieście”, zorganizowana w ramach projektu „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” odbyła się 21 lutego w Łodzi. W wydarzeniu wziął udział Paweł Sałek, wiceminister środowiska, sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. polityki klimatycznej.

Dyskusja koncentrowała się określeniu roli samorządów, przedsiębiorców i społeczeństwa w tworzeniu miasta przygotowanego na konsekwencje zmian klimatu, a także rozwiązaniach adaptacyjnych, dzięki którym miasta mogą lepiej przystosować się do zagrożeń klimatycznych występujących obecnie i spodziewanych w przyszłości. Debatę poprowadził Szymon Tumielewicz, zastępca dyrektora departamentu zrównoważonego rozwoju i współpracy międzynarodowej w Ministerstwie Środowiska.

Projekt ten jest niezwykle istotny dla ośrodków miejskich ze względu na konieczność poprawy bezpieczeństwa i jakości życia ich mieszkańców. Dzięki niemu miasta będą w mniejszym stopniu narażone na wpływ zmian klimatycznych – powiedział wiceminister Paweł Sałek.

Paweł Sałek, wiceminister środowiska, sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. polityki klimatycznej (Fot. IETU)

Wśród uczestników dyskusji obecni byli naukowcy, przedstawiciele samorządów, organizacji pozarządowych, urbaniści i specjaliści praktycy.

Tereny intensywnej zabudowy (Fot. IETU)

W trakcie 4 paneli eksperci podkreślali, że adaptacja służy poprawie jakości życia w mieście, którego coraz ważniejszym elementem jest stan środowiska. Działania adaptacyjne podejmowane w miastach wymagają z jednej strony silnego wsparcia organizacyjnego i prawnego na poziomie krajowym, z drugiej zaś świadomego społeczeństwa i jednostek odpowiedzialnych za ich wdrażanie na poziomie lokalnym.

Spotykamy się w Łodzi, bo właśnie tutaj powstały jedne z pierwszych projektów służących gospodarowaniu wodami opadowymi w oparciu o naturalne funkcje ekosystemów. Adaptacja do zmian klimatu oparta na wykorzystaniu zasobów, które dają nam ekosystemy w łagodzeniu skutków zmian klimatu decyduje o jakości życia w mieście – wyjaśnił dr inż. Krystian Szczepański dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska.

Adaptacja do zmian klimatu – co to znaczy? (Fot. IETU)

Według ekspertów, czynnikami przyczyniającymi się do występowania licznych zagrożeń miejskich związanych ze zmianami klimatu oraz potęgujących negatywne skutki zjawisk klimatycznych są przede wszystkim struktura przestrzenna miasta oraz intensywność jego zabudowy. Dlatego wdrażane w miastach rozwiązania o charakterze adaptacyjnym powinny dotyczyć zagospodarowania przestrzennego oraz jak najlepiej chronić mieszkańców przed negatywnymi skutkami występowania m.in. takich zjawisk jak temperatury ekstremalne, miejska wyspa ciepła, intensywne opady czy powodzie miejskie.

Problemem w większości polskich miast są podtopienia i powodzie miejskie w wyniku intensywnych opadów. Powodem wysokiej wrażliwości na zmiany klimatu sektora gospodarki wodnej są m.in. stan techniczny infrastruktury odprowadzania ścieków i wód opadowych, a szczególnie jej niedostosowanie do wzrastającej sumy opadów i ich intensywności, braki w zabezpieczeniach przeciwpowodziowych, uszczelnienie powierzchni miast, czy ograniczona powierzchnia terenów zielonych. Jednak przede wszystkim konieczna jest zmiana sposobu myślenia w kierunku uznania deszczówki i wód roztopowych za zasób niezwykle cenny dla miasta i wymagający odpowiedniego zagospodarowania.

Eksperci, podkreślali rolę błękitno-zielonej infrastruktury w zatrzymaniu wody w mieście i poprawie jego mikroklimatu. Obecnie szczególnie ważne jest upowszechnianie innowacyjnych rozwiązań i dobrych praktyk służących retencjonowaniu wody oraz umożliwiających jej wykorzystanie nie tylko na terenach zielonych, ale na przykład do mycia ulic. Duże znaczenie w tym zakresie mają działania mieszkańców zarówno w formie inicjatyw grupowych np. osiedlowych czy dzielnicowych, jak też indywidualnych na własnych posesjach.

Wody opadowe – zasób a nie problem (Fot. IETU)

Anna Czyżewska z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Piotr Czarnocki z Ministerstwa Środowiska informowali o krajowych i unijnych formach dofinansowania działań z zakresu zagospodarowania wód opadowych, o które mogą obecnie starać się samorządy.

Wszyscy uczestnicy debaty podkreślali, że to właśnie przyroda jest naszym największym sojusznikiem w procesie adaptacji do zmian klimatu, i że sukcesywnie należy dążyć do zwiększania udziału terenów zielonych w powierzchni miasta. Nie wyklucza to powstawania nowych inwestycji budowlanych, należy jednak świadomie je projektować i dążyć do wdrażania takich rozwiązań przestrzennych, które wzmacniają błękitno-zieloną infrastrukturę miast. Świadomość konsekwencji zagrożeń meteorologicznych i hydrologicznych rośnie zarówno wśród inwestorów i deweloperów, jak i samych mieszkańców miast, którzy chcą żyć w czystym, zielonym środowisku. Ich zainteresowanie otoczeniem, w którym żyją, wzrasta co przejawia się m.in. podejmowaniem działań na rzecz ochrony środowiska oraz tworzeniem w ramach budżetów obywatelskich elementów podnoszących walory środowiskowe i estetyczne miejskich przestrzeni wspólnych. Dzięki zaangażowaniu mieszkańców w polskich miastach rośnie liczba parków kieszonkowych, „ulic wspólnych”, łąk kwietnych czy ogrodów społecznych.

Dyskusje w ramach debaty wskazały na konieczność wdrażania działań, które przyczyniają się do wzrostu świadomości i poziomu wiedzy społeczeństwa na temat skutków zagrożeń wynikających ze zmian klimatu. Warunkami sukcesu i skuteczności procesu adaptacji do zmian klimatu w miastach są informacja o zagrożeniach, komunikacja i współpraca lokalnych instytucji, organizacji, ekspertów oraz samych mieszkańców.