Gdańsk położony na wzgórzach morenowych, nizinnych terenach nadmorskich oraz terenach depresyjnych (Żuławy Gdańskie), ze względu na zmienność wysokościową miasta ponad 180 metrów wymaga szczególnej osłony przeciwpowodziowej z powodu zagrożenia powodzią ze strony wezbrań sztormowych, spływu wód roztopowych i deszczy nawalnych. Podstawą bezpieczeństwa powodziowego Gdańska jest sieć ponad 50 zbiorników retencyjnych o łącznej pojemności około 700 tys. m3, zlokalizowanych kaskadowo na potokach, co tworzy niespotykany w innych polskich miastach system. Kolejne są w fazie projektowej. Odwodnienie zapewnia także ponad 20 tys. studni i 18 tys. wpustów ulicznych, 317 km potoków i rowów, 751 km sieci kanalizacji deszczowej, 15 km wałów przeciwpowodziowych i 3 ogrody deszczowe. Od 2001 r. pojemność retencyjna Gdańska zwiększyła się ponad 5-krotnie.

Fot.: Gdańskie Wody

Zobacz również: „Gdańsk Stawia na ogrody deszczowe”

Gdańsk sformułował kompleksowe podejście do retencji miejskiej, która powinno dotyczyć zarówno infrastruktury miejskiej oraz nieruchomości prywatnych. Określono 5 głównych kierunków działania w zakresie zagospodarowywania wód opadowych:

1 – Retencja zbiornikowa. Według założeń projektowych zbiorniki mają bezpiecznie zatrzymać wodę 100-letnią;

2 – Retencja terenowa – wielofunkcyjność terenów miejskich;

3 – Retencja uliczna. Dotyczy wszelkich działań w obrębie miejskiego pasa drogowego z wykorzystaniem zieleni miejskiej;

4 – Retencja przydomowa. Są to wszelkie działania mające pomóc właścicielom nieruchomości zagospodarować wody opadowe na terenie własnych nieruchomości oraz ograniczyć odpływ wody;

5 – Zieleń miejska. Zieleń stanowi sama w sobie rezerwuar wody. Woda deszczowa powinna ją zasilać zapewniając prawidłowy wzrost i ograniczając konieczność korzystania z usług wodnych.

Powyższe kierunki można określić jako zasada „5 palców” – jak w przypadku dłoni wszystkie są potrzebne i powinny się uzupełniać. Pięć kierunków ma tworzyć zieloną infrastrukturę miasta, która wspiera adaptację do zmian klimatu.

Ważnym elementem strategii kompleksowego zarządzania wodą opadową w Gdańsku są działania edukacyjne i wspierające mieszkańców, by mogli budować obiekty małej retencji także we własnym zakresie – wydana została pierwsza część „Gdańskiego Poradnika Małej Retencji”, poświęcona ogrodom deszczowym. „Poradnik Ogród deszczowy w 5 krokach” dostępny jest na stronie www.gdanskiewody.pl

Inwestycje przeciwpowodziowe

System odwodnieniowy jest sukcesywnie przebudowywany i modernizowany. W latach 2001-2015 powstała infrastruktura odwodnieniowa i przeciwpowodziowa, o wartości 380 mln zł. Od 2001 r. retencja, czyli zdolność do odprowadzania i gromadzenia wody w mieście zwiększyła się wielokrotnie. W 2001 r. wynosiła 137 tys. m³ a w 2016 już 670 tys. m³. Porównując skutki dwóch najbardziej ekstremalnych zdarzeń opadowych w Gdańsku, wielkość strat spowodowanych ulewami zmalała ze 130 mln zł w 2001 r. do 10 mln zł w 2016 r.

Obecnie w Osowej budowany jest 52 zbiornik, a kolejnych 5 jest projektowanych. Jednocześnie rozwinięte zostały systemy ostrzegawcze, które mają służyć zwiększeniu bezpieczeństwa mieszkańców w sytuacji zagrożenia powodziowego.

System Monitoringu hydrologicznego i informacja dla mieszkańców

Gdański System Monitoringu Hydrologicznego jest jednym z najbardziej rozwiniętych  w Polsce. Od roku 2000 jest sukcesywnie rozbudowywany. Największy rozwój systemu związany jest z projektem: „Rozbudowa systemów informowania i ostrzegania zagrożeniach, w szczególności powodziowych dla Gdańska i Sopotu”. System składa się obecnie z 25 stacji opadowych oraz 75 stacji pomiaru stanu wody zarówno na zbiornikach retencyjnych, jak i potokach otwartych i skanalizowanych. Dwie stacje mierzą stan wody w Zatoce Gdańskiej i Martwej Wiśle. System uzupełniają 2 stacje meteorologiczne.

Dane pomiarowe pozwalają analizować rozkład opadu w poszczególnych rejonach miasta oraz wspierać proces ustalania newralgicznych lokalizacji, w których powinny powstawać kolejne obiekty ochrony przeciwpowodziowej. Urządzenia dają pełną wiedzę o wypełnieniu zbiorników retencyjnych, aktualnym przepływie wody w ciekach i prognozowanych zjawiskach. Dzięki temu można ocenić rzeczywistą sytuację podczas ekstremalnych opadów deszczu oraz szybko i adekwatnie podejmować działania, zmniejszające ryzyko zagrożenia. Dane ze wszystkich urządzeń rejestrujących mogą monitorować także gdańszczanie na stronie internetowej www.gdanskiewody.pl w zakładce pomiary.

Warto też wspomnieć o systemie alarmowania i ostrzegania mieszkańców przed niebezpiecznymi zjawiskami atmosferycznymi, który będzie przekazywać sygnały alarmowe w formie komunikatów głosowych, a nie tylko, jak było do tej pory sygnału dźwiękowego. System zapewni także ochronę terenów, które dotychczas znajdowały się poza systemem informowania głosowego.

Galeria zdjęć (fot. Gdańskie Wody):

Aktualnie realizowane inwestycje

Trwa budowa sieci kanalizacji deszczowej ul. Grottgera, Bażyńskiego, Kasprowicza i Tetmajera. Wody opadowe będą trafiać do projektowanej kanalizacji deszczowej, a następnie do przebudowywanego kanału kanalizacji deszczowej w ul. Wita Stwosza, połączonego z istniejącym kanałem DN 800 w ul. Bażyńskiego. Z kolei Osowa zyska zbiornik retencyjny, który budowany jest w rejonie ul. Koziorożca. Pojemność zbiornika ma wynieść 15 tys. m³ wody. Wokół powstaną tereny rekreacyjne dla mieszkańców m.in. nowy chodnik, ścieżka rowerowa czy elementy małej architektury.

Części inwestycji w fazie projektowej

Niektóre planowane inwestycje są w fazie projektowania. Zamówiono projekt pogłębienia zbiornika Srebrniki jak i przebudowy potoku Strzyży. Trwa opracowanie dokumentacji projektowej dla zbiornika retencyjnego Jaśkowa Dolina. Projektowany jest też zbiornik Dolny Młyn i Strzelniczka II. Prowadzona jest także koncepcja zwiększenia objętości retencyjnej zbiornika Subisława o 15 tys. m³ oraz zbiornika Potokowa także o 15 tys. m³. Ogłoszono przetarg na opracowanie dokumentacji dla kanału ulgi dla Potoku Strzyża w rejonie Dolnego Wrzeszcza. Z kolei w rejonie ul. Swojskiej powstanie przepompownia, dla której toczy się postępowanie projektowe. Jeśli chodzi o Potok Oliwski, to w jego ciągu przebudowany zostanie zbiornik nr 11 oraz wybudowane zostaną zbiorniki nr 15 i 16, dla których trwają prace koncepcyjne zakończone uruchomieniem procedury środowiskowej. Trwa procedura przygotowania dokumentów potrzebnych do wykonania inwestycji przebudowy Potoku Kowalskiego wraz z budową zbiornika K2. Nowe odwodnienie planowane jest także w dzielnicy Kokoszki.

Obostrzenia dla działalności inwestycyjnej

Inwestorzy, którzy będą chcieli realizować projekty budowlane w Gdańsku, będą musieli podporządkować się zasadom gospodarowania wodami opadowymi. Zabiegi mające na celu przeciwdziałanie skutkom zmian klimatu zostały opisane w uchwalonym w kwietniu 2018 roku „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gdańska”. W tym dokumencie, oprócz przewidywanej kontynuacji dotychczas kierunków działań, zakłada się dodatkowo uzupełnienie systemu zbiorników retencyjnych, a także rozszerza się obowiązujące dotąd rygory dla działalności inwestycyjnej.

Poprawa warunków do wypoczynku i rekreacji

Wśród projektów ogólnomiejskich przewidzianych do realizacji w latach 2019-2020 z budżetu obywatelskiego znalazło się warte 2 mln zł zagospodarowanie terenów przy zbiornikach retencyjnych. Będzie to najdroższy projekt tej edycji. Mieszkańcom zależy na podniesieniu atrakcyjności terenów rekreacyjnych wokół zbiorników retencyjnych oraz zwiększenie bezpieczeństwa korzystających z wypoczynku osób.

Źródła:

Komunikat miejski 2.08.2018

https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Zwycieskie-projekty-BO-w-Gdansku-i-Sopocie-n127735.html#tri

Gajewski R., Szpakowski W., Gdańskie doświadczenia w przeciwdziałaniu skutkom nadzwyczajnych zdarzeń opadowych, Wodociągi Polskie nr 3(55) marzec 2018 ISSN 1506-171X str. 44-47